नयाँ दिल्ली/रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन आफ्नो दुई दिने भ्रमणका लागि भारत आइपुगेका छन्। प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले विमानस्थलमा पुगेर आफ्ना विशेष मित्र पुटिनलाई न्यानो स्वागत गरे।
दिल्लीको पालम टेक्निकल एयरपोर्टबाट प्रस्थान गर्दा प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले एउटै कारमा यात्रा गरे। तर यसपटक प्रधानमन्त्री मोदी चढेको कार भने फेरिएको थियो।
सामान्यतया, प्रधानमन्त्री मोदी बीएमडब्ल्यू कारमा यात्रा गर्छन्। तर, विमानस्थलबाट उनी रुसी राष्ट्रपति पुटिनसँगै टोयोटा फर्चुनर कारमा सवार भएर निस्किए। टोयोटा फर्चुनर एक जापानी कार हो ।
प्रधानमन्त्री मोदीले एमएच नम्बर भएको यो गाडी नै किन रोजे? यसलाई लिएर अडकलबाजी बढेको छ। राजनीतिक वृत्तमा चर्चा छ कि पीएम मोदीले जापानी कार प्रयोग गरेर विश्वलाई ठूलो सन्देश दिएका छन्।
रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन आफ्नो दुई दिने महत्वपूर्ण भारत भ्रमणका लागि राजधानी दिल्ली आइपुगेका छन्। कडा सुरक्षाका बीच रेड कार्पेटमा पुटिन आएपछि उनले आफ्ना मित्र पीएम मोदीलाई देख्नेबित्तिकै पहिले हात मिलाए र त्यसपछि अङ्कमाल गरे।
१. 🤝 मोदी–पुटिन शिखर सम्मेलनको मुख्य एजेन्डा
रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको यो भ्रमण (पहिलो पटक युक्रेन युद्धपछि) ‘विशेष र विशेषाधिकार प्राप्त रणनीतिक साझेदारी’ लाई थप सुदृढ पार्नमा केन्द्रित थियो।
प्रमुख एजेन्डाहरू:
रक्षा सहयोग (Defence Cooperation):
S-400 मिसाइल प्रणाली: भारतले थप S-400 हवाई प्रतिरक्षा प्रणालीहरू खरिद गर्ने योजनाबारे छलफल गर्ने अपेक्षा गरिएको छ। यसले अमेरिकाको CAATSA कानुनका बाबजुद भारतले आफ्नो राष्ट्रिय स्वार्थलाई प्राथमिकता दिएको देखाउँछ।
समयमै डेलिभरी: भारतले विभिन्न सैन्य उपकरणहरूको डेलिभरीमा भएको ढिलाइबारे प्रश्न उठाउनेछ।
व्यापार तथा आर्थिक साझेदारी (Trade & Economic Cooperation):
२०३० को रोडम्याप: दुई देशबीच सन् २०३० सम्मका लागि रणनीतिक आर्थिक सहयोगको विकास कार्यक्रममा हस्ताक्षर हुने अपेक्षा छ।
व्यापार असन्तुलन: भारतले रुसबाट ठूलो मात्रामा तेल खरिद गर्दा बढेको व्यापार घाटा (Trade Deficit) कम गर्न रुसलाई औषधि, कृषि उत्पादन र मेसिनरीको निर्यात बढाउने विषयमा जोड दिनेछ।
Rupee-Rouble/भुक्तानी संयन्त्र: अमेरिकी प्रतिबन्धका कारण भुक्तानीमा आएको समस्या समाधान गर्न RuPay र रुसको Mir भुक्तानी सञ्जाललाई जोड्ने प्रयासबारे छलफल हुनेछ।
ऊर्जा सहयोग (Energy Cooperation):
तेल र ग्यास: भारतको लागि सस्तो रुसी कच्चा तेलको आपूर्ति र यसमा पश्चिमा प्रतिबन्धको प्रभावबारे छलफल हुनेछ।
नागरिक आणविक ऊर्जा: तमिलनाडुको कुडनकुलम आणविक ऊर्जा केन्द्र को सहयोग र साना मोड्युलर रिएक्टरहरूको (Small Modular Reactors) प्रस्तावबारे कुराकानी हुनेछ।
क्षेत्रीय तथा विश्वव्यापी मुद्दाहरू:
युक्रेन युद्ध: भारतले द्वन्द्वको शीघ्र अन्त्य र दिगो शान्तिका लागि आफ्नो अडान दोहोर्याउनेछ।
बहुपक्षीय मञ्च: संयुक्त राष्ट्र संघ, ब्रिक्स, एस.सी.ओ., र जी२० जस्ता अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चहरूमा समन्वय गर्ने विषयमा विचार आदानप्रदान हुनेछ।
अन्य सम्झौताहरू: स्वास्थ्य सेवा, कृषि, मिडिया, र रुसमा भारतीय दक्ष तथा अर्ध-दक्ष कामदारहरूको आवतजावतलाई सहज बनाउने सम्झौताहरूमा हस्ताक्षर हुने सम्भावना छ।
२. 🚗 पीएम मोदीले टोयोटा फर्चुनर प्रयोग गर्नुको सन्देश र अड्कलबाजी
प्रधानमन्त्री मोदीले पुटिनलाई स्वागत गर्न आफ्नो सामान्य आर्मर्ड बीएमडब्ल्यू वा रेन्ज रोभर को सट्टा टोयोटा फर्चुनर प्रयोग गर्नु राजनीतिक र सुरक्षा दुवै दृष्टिकोणले चर्चाको विषय बनेको छ।
चर्चाको मुख्य पक्षहरू:
कूटनीतिक / व्यक्तिगत सन्देश:
पुटिनको ‘जेस्चर’को बदला: हालसालै जब पीएम मोदी रुस भ्रमणमा हुनुहुन्थ्यो, राष्ट्रपति पुटिनले उहाँलाई आफ्नो रूसी-निर्मित Aurus Limousine मा सँगै यात्रा गर्ने प्रस्ताव दिनुभएको थियो। यसलाई ‘व्यक्तिगत विश्वास’ र विशेष मित्रताको प्रतीक मानिएको थियो। यसपटक पीएम मोदीले पनि पुटिनलाई आफ्नो गाडीमा सँगै यात्रा गराएर मित्रताको सोही स्तरलाई प्रोटोकल तोडेर दोहोर्याएको मानिएको छ।
‘जापानी कार’ कूटनीति (अटकलबाजी): टोयोटा फर्चुनर जापानी कम्पनीको कार हो। यो रुसको विशेष मित्र (एकीकृत) चीन र पश्चिमा देशहरूसँग सम्बन्ध जटिल भइरहेको बेला गरिएको भ्रमण हो। केही राजनीतिक विश्लेषकहरूले यसलाई जापान लगायतका विश्वव्यापी शक्तिहरूसँग भारतको सन्तुलित र बहु-ध्रुवीय (Multi-aligned) विदेश नीतिको मौन प्रदर्शन वा रुसलाई पश्चिमा दबावको बावजुद पनि भारतसँग बहुपक्षीय सम्बन्धको सम्भावना देखाउने संकेत को रूपमा व्याख्या गरेका छन्।
सुरक्षा र व्यावहारिक कारण (अधिक सम्भावना):
सुरक्षा गाडी: प्रधानमन्त्रीको सवारीमा प्रयोग हुने सम्पूर्ण गाडीहरू (बीएमडब्ल्यू वा रेन्ज रोभर) SPG (Special Protection Group) ले सुरक्षा मापदण्ड अनुसार छनोट गरी आर्मर्ड गरिएका हुन्छन्। पुटिनलाई विमानस्थलबाट निवाससम्म छोटो दूरीको लागि लैजान सुरक्षा टोलीले तयार पारेको र काफिलाको भाग रहेको कुनै पनि SUV (जस्तै Fortuner) को प्रयोग सामान्य सुरक्षा प्रोटोकल भित्र पर्न सक्छ।
MH नम्बर: यो कारको नम्बर MH बाट सुरु भएको हुनाले यो कार महाराष्ट्र राज्यमा दर्ता भएको हो भन्ने देखिन्छ। प्रधानमन्त्रीको सुरक्षा काफिलामा विभिन्न राज्यमा दर्ता भएका र विशेष सुरक्षाका लागि राखिएका गाडीहरू प्रयोग हुनु सामान्य हो। यो कुनै ‘ठूलो राजनीतिक सन्देश’ भन्दा पनि सुरक्षा काफिलाको आन्तरिक व्यवस्थापन सँग सम्बन्धित हुन सक्छ।
SUV को प्राथमिकता: विगतमा पनि प्रधानमन्त्री मोदीले अग्लो सिट र ठूलो सिसा भएका SUV (जस्तै रेन्ज रोभर) प्रयोग गर्न मन पराएको रिपोर्टहरू आएका छन्, ताकि उहाँलाई देख्न सकियोस् र उहाँले पनि बाहिरको दृश्य देख्न सक्नुहोस्।
निष्कर्ष: पुटिनसँग Fortuner मा यात्रा गर्नुलाई व्यक्तिगत मित्रता र भारतको ‘विशेष र विशेषाधिकार प्राप्त रणनीतिक साझेदारी’ लाई जोड दिने एक महत्त्वपूर्ण कूटनीतिक इशारा को रूपमा लिइएको छ। -एआईबाट तयार
